Yurt Dışından Yapılacak Alışverişlerde Uygulanan Vergi Oranının Arttırılması

06 Ağustos 2024 Tarihli ve 32624 Sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar ile birlikte, 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun Bazı Maddelerin Uygulanması Hakkında Karar’ın 62.maddesinin birinci fıkrasında önemli ölçüde değişiklik yapılmak suretiyle gümrük vergisi oranları arttırılmıştır.

1.Yasa İle Birlikte Değişen Vergi Oranları

Resmî Gazete’de yayımlanan bu karar ile birlikte yurt dışından yapılan alışverişler neticesinde yurt dışından getirilen ürünler üzerinden alınan vergi oranlarında önemli bir değişiklik yapılarak söz konusu bu vergi oranları arttırılmıştır. Bu kapsamda değişikliğin Resmî Gazete’de yayımlandığı tarih olan 6 Ağustos 2024 tarihinden 15 gün sonra yürürlüğe girecek olan bu uygulama neticesinde artık değişiklik ile öngörülen yeni vergi oranları uygulama alanı bulacaktır.

Posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla bir gerçek kişiye gelen, ticari miktar ve mahiyet arz etmeyen, kıymeti 30 euroyu geçmeyen eşya ile kıymeti 1500 euroyu geçmeyen ilaç cinsi eşyanın üzerinden;

Şayet söz konusu eşya Avrupa Birliği ülkelerinden doğrudan geliyor ise; %30
Avrupa Birliği ülkeleri dışında diğer ülkelerden geliyor ise; %60
6/6/2002 tarihli ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (IV) sayılı listede yer alan eşyalardan herhangi biri olması durumunda ise yukarıda yer alan oranlar dışında ayrıca ilave % 20 oranında tek ve maktu bir vergi tahsil edilecektir

2.Yurt Dışından Yapılacak Online Alışverişlerdeki Limit Değişikliği

Bununla birlikte işbu değişiklik öncesinde 4458 Sayılı Kanun’un 62.maddesinin birinci fıkrasının “kıymeti 150 euroyu geçmeyen eşya” şeklinde uygulama alanı bulmasına karşın bu değişiklik ile birlikte bahsi geçen “150 euro” ifadesi “30 euro” şeklinde değiştirilmiştir. Bu değişiklik ile birlikte öncesinde 150 euro şeklinde uygulama alanı bulan yurt dışı hızlı kargo alışveriş limiti söz konusu karar ile birlikte 30 euroya düşürülmüş bulunmaktadır. Değişiklik öncesinde tüketiciler gümrüksüz bir biçimde 150 euroya kadar alışveriş yapabilir iken değişiklik sonrası bu durum ile birlikte yurt dışı kaynaklı e-ticaret sitelerinden ancak 30 euroya kadar gümrüksüz bir biçimde alışveriş yapılabilecektir. Dolayısıyla aksi bir durum gerçekleşir ve yapılan harcamalar 30 euroluk bu limiti geçer ise satın alınan bu ürünlerin gümrükten geçmesi mümkün olmayacaktır.

3.⁠Söz Konusu Bu Değişiklik İle Beraber Vergi Oranları Üzerindeki Değişiklik

İşbu karar öncesinde Avrupa Birliği ülkelerinden gelen ürünler bakımından %18’lik bir oran uygulanmakta iken şimdiki değişiklik sonucunda bu vergi oranı %30’a çıkarılmış bulunmaktadır. Avrupa Birliği dışında herhangi bir ülkeden gelen ürünler bakımından ise %30’luk bir vergi oranı uygulanmakta iken bundan böyle bu oran %60 olarak uygulama alanı bulacaktır. Görüleceği üzere yurt dışından satın alınan ürünler bakımından geçerli olan gümrük vergisine yönelik bu yeni düzenleme ile birlikte tüketiciler üzerindeki vergi yükü arttırılmış olmakla vergilerde %66-100 arasında bir değişiklik yapılmış olmaktadır. Bununla birlikte yurt dışı alışverişleri neticesinde temin edilmek istenen ürünün, 6/6/2002 tarihli ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (IV) sayılı listede yer alan eşyalardan herhangi biri olması durumunda ise bahsi geçen gümrük vergisi oranlarına ek olarak ayrıca %20 oranında tek ve maktu bir vergi de tahsil edilecektir. Söz konusu bu oran, yalnızca özel tüketim vergisinden muaf tutulmayan ürünler bakımından geçerli olacak olmakla yapılacak hesaplamalarda asıl vergi dışında ayrıca ek bir oran olarak bu husus ilave edilecektir.

4.⁠Yurt Dışı Alışverişlerindeki Vergi Oranlarının İlerleyen Zamanlardaki Muhtemel Değişimi

Söz konusu bu değişiklikten önce 2022 yılının 1. Döneminde 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun uygulanmasıyla ilgili yönetmelikte değişiklik yapılarak yurtdışından yapılacak alışverişler açısından geçerli olan gümrük vergisi oranları ile harcama limitleri üzerinde değişiklik yapılmıştır. Dolayısıyla son değişikliğin üzerinden yaklaşık 2 yıl geçtikten sonra vergi oranları üzerinde ciddi bir değişikliğin bulması yakın zamanda bir değişikliğin yaşanıp yaşanmayacağı sorusunu da beraberinde getirmektedir. Kanaatimce son zamanlarda ülke çapında yaşanan ekonomik değişim nedeniyle tüketicilerin yurt dışı pazarlarına yönelik taleplerinin artması, değişikliğin asıl kaynağı olmakla yüksek vergi oranları beklenildiği üzere yurt dışı alışverişine yönelik talepleri azaltacağından devlet bu vergi oranları üzerinde bir süre sabit kalmaya devam edecektir. Nitekim değişiklik ile öngörülen vergi oranları oldukça yüksek olduğundan yakın bir zamanda tekrar bir değişikliğe gidilmesi hem faydalı olmayacak hem de vergi hususunun çok ciddi bir yük haline gelmesine neden olacaktır. Dolayısıyla son değişiklik zamanı ile doğru orantılı olarak bir sonraki değişiklik kanaatimce yakın bir zamanda olmayacak öncelikle bu düzenlemenin uygulamada ne gibi sonuçları olacağına yönelik çıkarımlar yapılacak sonrasında gerekli görülür ise düzenleme yoluna gidilecektir. Düzenleme neticesinde getirilen vergi oranları oldukça yüksek olduğundan yeni bir düzenleme ile halihazırda yüksek olan bu vergi oranları bakımından yeni bir arttırım öngörülür ise bu ciddi bir problem teşkil edeceğinden bir süre bu oranlar üzerinden vergi alımı yapılacaktır.

5.Düzenlemenin Hukuki Bakış Açısı İle Değerlendirilmesi

Yurt dışı pazarından online alışveriş yapan tüketicileri önemli ölçüde ilgilendiren bu düzenleme neticesinde gerek harcama limitinin düşürülmesi gerek yurt dışı alışverişi neticesinde temin edilecek ürünler üzerinden alınan vergiye büyük bir oranda zam getirilmesi beraberinde yurt dışından alışveriş yapılması oldukça güç olacaktır. Nitekim harcama limitinin 150 eurodan 30 euroya düşürülmesi ve Türkiye’nin ekonomik durumuna kıyasla euronun günümüz kurundaki karşılığı düşünüldüğünde satın alınan ürünlerin gümrüğe takılmaması ihtimali oldukça düşük gözükmektedir. Kaldı ki 30 euroluk bir harcama limiti ile gümrüksüz alışverişe imkân tanınması yurtdışı alışverişlerindeki tüketicinin hareket özgürlüğünü tamamen kısıtlamaktadır. Bununla birlikte limitin bu denli düşürülmesi şu hususu da beraberinde getirmektedir ki şayet bu limit aşılır ise ürünler gümrükte takılı kalacağından tüketiciye ulaşmayacak ve ürün artık ithalat işlemlerine tabi olacak olduğundan bu hususta yüksek tutarların ilgili kişi tarafından ödenmesi gerekecektir. Bununla birlikte artan vergi oranlarına da özellikle dikkat çekmek gerekmektedir. Bu oranların bu denli arttırılması tüketicilerin her anlamda ithalat yapmasını engellenmekle gelinen noktada artık yurt dışından alışveriş yapmanın oldukça güç olduğu gözler önüne serilmektedir. Nitekim bu kapsamda ödenecek tutar online sitelerde yer alan alış fiyatı ile sınırlı kalmamakla ürünün fiyatına ek olarak ayrıca yüksek oranda vergide eklenmektedir. Dolayısıyla bu da tüketicileri ülke içi alışverişe zorunlu kılmaktadır. Ancak yurt dışından yapılacak bu alışverişi yalnızca tüketicilerin istekleri bazında düşünmemek aynı zamanda ülkemizde bulunmayan ve yabancı ülkelerden ithal edilmesi zorunlu bazı mal ve ekipmanlar açısından da düşünmek gerekmekte olup bazı meslek gruplarının zorunlu olarak ihtiyaç duyduğu ekipmanlara ulaşması bu anlamda oldukça zorlaştırılmıştır.

Bununla birlikte yüksek vergiler, ekonomik büyümeyi yüksek ölçüde engellemektedir. Kaldı ki vergi oranlarının hızla artması vergiden beklenilen asıl faydayı getirmemekle verginin zenginleşme aracı olarak kullanılması sonucunu doğurmaktadır. Ekonomik anlamda büyümeyi sağlamak dolayısıyla verginin bu olumsuz özelliğinden kaçınmak amacıyla vergiler daha düşük tutulmalıdır ancak söz konusu düzenleme ile artan vergi oranlarının bu durumun aksini yaratacağını söylemek mümkündür. Bununla birlikte tüketiciler bu halde gelirlerinin büyük bir bölümünü vergiye ayırdığından yüksek vergi oranları tüketiciler nezdinde önemli bir yük oluşturmakta ve genel ekonomik faaliyetlere katkıda bulunmalarına engel olmaktadır. Dolayısıyla bu kapsamda asıl yapılması gereken yurt dışındaki vergi oranlarının bu denli arttırılmasından ziyade yurt içindeki ürünler üzerinden alınacak vergi oranlarının düşürülmesi olacaktır. Yurt içinde satışa sunulan ürünler üzerinden alınacak vergi oranlarının düşme eğilimine geçmesi gerek üretici faaliyetlerinin olumlu bir ivme kazanmasını beraberinde getirecek gerekse de tüketicileri ülke içi pazara yönlendirecek olmakla nihayetinde ülke ekonomisine katkı sağlanmış olacaktır.

Yurt dışından satışı yapılan ürünler üzerinden alınan yüklü miktarda verginin yanı sıra ülke içinde gerçekleştirilen alımlarda da verginin yüksek tutulması ikilik yaratan bir durumdur. Yapılacak olan, vergi mükellefi kişileri vergi yükünün altında bırakmak değil verginin belirli bir dengede tutulması ile ekonomik büyümeyi gerçekleştirmek olmalıdır. Dolayısıyla bu düzenlemeden ziyade yurt içindeki ürünler üzerinden alınacak vergi oranlarında değişikliğe gidilerek vergi oranları düşürülse idi tüketicilerin yurt dışı kaynaklı alışverişlere yönelmesinin engellenmesi amacıyla yurt dışından alınacak ürünler üzerindeki verginin arttırılmasını öngören bu düzenleme söz konusu dahi olmayacaktı. Bu halde yurt içinde düşük tutulan vergi oranları neticesinde tüketici dış pazara dahi yönelmeyeceğinden ülke içi üretim artmış olacak ve düşük tutulan bu vergi oranları neticesinde vergiden beklenilen asıl fayda ortaya çıkmış olacaktır.